Poszukiwanie testamentu po śmierci bliskiej osoby może być trudnym i stresującym doświadczeniem. Często nie wiemy, czy zmarły w ogóle sporządził testament, a jeśli tak, to gdzie go przechowywał. Z pomocą przychodzi Notarialny Rejestr Testamentów (NORT), który umożliwia sprawdzenie, czy osoba zmarła pozostawiła testament notarialny. W tym poradniku krok po kroku wyjaśnię, jak skorzystać z rejestru, by uzyskać pewność w kwestii istnienia testamentu.
Czym jest Notarialny Rejestr Testamentów (NORT)?
Notarialny Rejestr Testamentów to elektroniczna baza danych prowadzona przez Krajową Radę Notarialną. Zawiera informacje o testamentach sporządzonych w formie aktu notarialnego oraz testamentach własnoręcznych, które zostały przekazane notariuszowi na przechowanie. Rejestr nie przechowuje treści testamentów, a jedynie informację o ich istnieniu. Warto wiedzieć, że:
- Rejestr działa od 5 października 2011 roku
- Wpisy do rejestru są dobrowolne – nie wszystkie testamenty są w nim zarejestrowane
- NORT zawiera jedynie informację o istnieniu testamentu, bez jego treści
- Rejestr nie obejmuje testamentów własnoręcznych przechowywanych przez spadkodawcę lub inne osoby
Pamiętaj, że brak informacji w rejestrze nie oznacza automatycznie, że testament nie istnieje. Spadkodawca mógł sporządzić testament własnoręczny i przechowywać go w domu lub u zaufanej osoby.
Kto może sprawdzić informacje w rejestrze testamentów?
Dostęp do danych zgromadzonych w NORT jest ściśle ograniczony ze względu na ochronę prywatności. Informacje z rejestru można uzyskać dopiero po śmierci spadkodawcy. Uprawnieni do tego są:
- Osoba, która przedstawi odpis aktu zgonu spadkodawcy
- Sąd spadku prowadzący postępowanie spadkowe
- Notariusz prowadzący sprawę spadkową
Co istotne, za życia testatora (osoby sporządzającej testament) nikt, nawet on sam, nie może uzyskać informacji o zarejestrowanym testamencie. Jest to zabezpieczenie przed ewentualnymi naciskami ze strony osób trzecich, które mogłyby próbować wpłynąć na zmianę zapisów testamentowych.
Jak złożyć wniosek o przeszukanie Notarialnego Rejestru Testamentów?
Aby sprawdzić, czy zmarła osoba zostawiła testament zarejestrowany w NORT, należy wykonać następujące kroki:
- Przygotuj odpis aktu zgonu spadkodawcy – jest to dokument niezbędny do złożenia wniosku
- Udaj się do dowolnej kancelarii notarialnej na terenie Polski
- Złóż wniosek o przeszukanie Notarialnego Rejestru Testamentów
- Opłać taksę notarialną za przeszukanie rejestru
- Odbierz zaświadczenie z wynikiem przeszukania
Cały proces jest stosunkowo prosty i szybki. Notariusz zazwyczaj dokonuje przeszukania rejestru od ręki i od razu wydaje zaświadczenie o jego wynikach. Nie musisz umawiać się na specjalną wizytę – wystarczy, że przyjdziesz w godzinach pracy kancelarii.
Ile kosztuje sprawdzenie rejestru testamentów?
Za przeszukanie Notarialnego Rejestru Testamentów pobierana jest taksa notarialna. Obecnie koszt ten wynosi:
- Około 30-50 zł – dokładna kwota może się różnić w zależności od kancelarii notarialnej
Niektóre kancelarie mogą dodatkowo doliczać opłatę za sporządzenie zaświadczenia o wynikach przeszukania. Warto zapytać o pełen koszt usługi przed złożeniem wniosku. Pamiętaj, że jest to niewielka inwestycja w porównaniu z potencjalnymi kosztami i problemami, które mogą wyniknąć z nieznajomości ostatniej woli zmarłego.
Co zrobić, gdy w rejestrze znaleziono testament?
Jeśli przeszukanie rejestru wykaże istnienie testamentu, zaświadczenie będzie zawierać kluczowe informacje potrzebne do jego odnalezienia:
- Datę sporządzenia testamentu
- Kancelarię notarialną, w której testament został sporządzony lub jest przechowywany
- Dane notariusza, który sporządził akt notarialny
Po uzyskaniu tych informacji należy:
- Skontaktować się z wskazaną kancelarią notarialną
- Przedstawić odpis aktu zgonu spadkodawcy
- Złożyć wniosek o wydanie wypisu testamentu
- Uiścić opłatę za wydanie wypisu
Ważne: Tylko osoby wymienione w testamencie oraz spadkobiercy ustawowi mają prawo do otrzymania wypisu testamentu. Notariusz może wymagać dodatkowych dokumentów potwierdzających pokrewieństwo ze zmarłym.
Alternatywne sposoby poszukiwania testamentu
Jeśli przeszukanie NORT nie przyniosło rezultatu, nie oznacza to, że testament nie istnieje. Warto rozważyć inne metody poszukiwania:
Przeszukanie dokumentów zmarłego
Dokładnie przejrzyj:
- Szuflady, szafy i inne miejsca przechowywania dokumentów
- Sejfy domowe i skrytki
- Dokumenty bankowe – mogą zawierać informację o skrytce bankowej
- Korespondencję z prawnikami lub doradcami finansowymi
Kontakt z bankami
Spadkodawca mógł przechowywać testament w skrytce bankowej. Skontaktuj się z bankami, w których zmarły miał rachunki, by sprawdzić, czy wynajmował skrytkę. Dostęp do skrytki po śmierci jej właściciela wymaga specjalnej procedury, o której poinformuje Cię bank.
Zapytanie u prawników
Jeśli wiesz, że zmarły korzystał z usług konkretnego prawnika lub kancelarii prawnej, warto się z nimi skontaktować. Prawnicy często przechowują testamenty swoich klientów lub mogą mieć informacje o tym, gdzie testament się znajduje.
Złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku
Jeśli wszystkie próby znalezienia testamentu zawiodły, należy złożyć do sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. W trakcie postępowania sąd może ustalić, czy testament istnieje. Jeśli testament nie zostanie odnaleziony, dziedziczenie nastąpi na podstawie ustawy.
Najczęstsze pytania dotyczące rejestru testamentów
Czy każdy testament jest w rejestrze?
Nie. W NORT znajdują się tylko testamenty notarialne oraz testamenty własnoręczne przekazane notariuszowi na przechowanie. Testamenty własnoręczne przechowywane przez spadkodawcę lub inne osoby nie są rejestrowane. Szacuje się, że większość testamentów w Polsce to właśnie testamenty własnoręczne, które nie trafiają do rejestru.
Czy można sprawdzić rejestr testamentów online?
Nie. Przeszukanie NORT możliwe jest wyłącznie za pośrednictwem notariusza. Nie istnieje publiczna wyszukiwarka online umożliwiająca samodzielne sprawdzenie rejestru. Jest to celowe zabezpieczenie przed nieuprawnionym dostępem do danych o testamentach.
Skąd notariusz wie o śmierci spadkodawcy?
Notariusz nie otrzymuje automatycznych powiadomień o śmierci osób, których testamenty są zarejestrowane w NORT. To osoba zainteresowana musi przedstawić akt zgonu, by notariusz mógł przeszukać rejestr. Dopiero okazanie aktu zgonu umożliwia ujawnienie informacji o istnieniu testamentu.
Sprawdzenie Notarialnego Rejestru Testamentów to prosty, ale istotny krok w procedurze spadkowej. Nawet jeśli nie masz pewności, czy zmarły sporządził testament, warto przeprowadzić takie przeszukanie, by uniknąć późniejszych komplikacji prawnych i rodzinnych sporów. Pamiętaj, że poznanie ostatniej woli zmarłego to nie tylko kwestia prawna, ale również wyraz szacunku dla jego decyzji.